In De Standaard

October 2020

De Standaard, October 26

Joke Timmermans

‘In de schilderkunst zijn zelfportretten vanzelfsprekend’

Tijdens de lockdown maakte fotografe Joke Timmermans 130 zelfportretten. Tot 22 november exposeert ze een selectie in galerie Dessers in Hasselt. 

door Rudi SMEETS

Een stukje Brussels eclecticisme in Hasselt, zo wordt de rij herenwoningen op het Hasseltse Leopoldplein weleens omschreven. In een van die negentiende-eeuwse, statige panden wonen Joke Timmermans (40) en haar partner, kunstenaar Herman Maes. Ook de vorige bewoners waren een artistiek koppel, Jos Jans en Hélène Keil. 'Zij maakten er een bijzonder huis van, met veel kunst en opmerkelijke kleuren. De trap en de badkamer, bijvoorbeeld, werden volledig roze geschilderd', verduidelijkt Joke Timmermans. Die fantasierijke omgeving inspireerde haar om in het voorjaar tijdens de lockdown met haar fototoestel aan de slag te gaan.
'Normaal ga ik om het jaar tijdens de zomervakantie vijf à zes weken naar New York', vertelt ze. 'Zonder Herman, helemaal alleen. Niet om te relaxen, maar enkel om te fotograferen. Dan trek ik net zo goed door de dure straten van Manhattan als door de armste wijken van The Bronx. Ik keek er ook dit jaar erg naar uit en kocht op 10 maart mijn ticket. Twee dagen later werd mijn vlucht geannuleerd, corona. Daar zat ik, opgesloten tussen vier muren. Wat moest ik met de vrijgekomen tijd aanvangen? Ik wilde eerst Herman fotograferen, maar die haat dat. Ik begon dan maar andere mogelijkheden te zoeken. Gekke schaduwen, interieurobjecten, onze tuin ... Maar nee, dat gaf geen voldoening.'

En toen kwam u op het idee om uzelf als onderwerp te nemen.'Ik hoopte op een soort wonder en dat kwam er ook. (lacht) Na een regenachtige dag brak de zon ’s avonds plots door, en viel het licht keimooi. Terwijl ik in bad zat, kreeg ik het idee om mezelf te fotograferen. Ik haalde er een zelfontspanner bij en was al bij mijn eerste poging tevreden over het resultaat. Zelfportretten met onze fotogenieke, bezielde woning als decor, het werd me plots helemaal duidelijk waar ik naartoe wilde. Na enkele dagen had ik de smaak te pakken en stond ik zelfs ontiegelijk vroeg op om te zien hoe het licht zou evolueren. Ik beleefde de overgang van lente naar zomer intenser dan anders.'

Vreesde u niet dat u een vorm van ijdelheid zou toegedicht worden? 'In de schilderkunst zijn zelfportretten vanzelfsprekend. Waarom zou dat niet gelden in de fotografie? Het was helemaal niet de bedoeling om mezelf zo instagrammable mogelijk weer te geven. Ik zag mezelf als een figurant in een compositie van licht, kleur, schaduw en vorm. En timing, want als je het onderwerp bent van je eigen foto's, moet je net zo goed als bij andere opnames het juiste ogenblik afwachten. Le moment décisif, zoals fotograaf Henri Cartier-Bresson het noemde. Aan hem deden de toevalligheden zich op straat voor, ik zocht die toevalligheden binnenskamers op. 

Wat boeit u het meest in de fotografie?'Het klinkt misschien te eenvoudig, maar ik kan het niet anders verwoorden: de mens en de interactie met zijn omgeving. Daarom ga ik zo graag naar New York. In weinig andere steden is het leven van elke dag even divers, kleurrijk, verrassend en diepmenselijk. Dit uitzonderlijke spanningsveld daagt mij als fotograaf uit.‘ 

Heeft de fotografie uw mensbeeld beïnvloed of veranderd?‘Ik kijk niet om te beoordelen of veroordelen, dat heb ik nooit gedaan. Als kind kon ik uren staren naar de mensen rond mij. Het was schering en inslag dat mijn ouders me kwijt waren omdat ik ergens was blijven staan. Dat staren doe ik nu door de zoeker van mijn camera. Ik kijk nog steeds even aandachtig naar gedragingen, uitdrukkingen en emoties. Het heeft mijn mensbeeld niet veranderd, wel verrijkt.
 Ik werk nu al drie jaar aan verhalende fotoreeksen waarbij de liefde centraal staat. Dier en Vriend is het meest recente project. Hierin leg ik de buitengewone relatie tussen huisdieren en hun baasjes vast. Zo portretteerde ik een man die al twintig jaar single is en zijn slang overal ter wereld mee naartoe neemt. Een ander verhaal is dat van een jonge vrouw, die haar vriend verloor aan een hartaderbreuk en nu voor zijn papegaai zorgt. Het meest tot de verbeelding sprekende portret is misschien dat van een meisje uit Hasselt. Twee jaar geleden werd tijdens een reis naar Mexico haar hond gestolen. Ze moest diep de jungle intrekken, en slaagde erin het beestje te bevrijden.'

U was een aantal jaren journaliste bij TVL. Was de switch naar de fotografie een goede keuze?'Ongetwijfeld, maar ik geef ook voltijds les aan de studenten van de opleiding Communicatiemanagement van Hogeschool PXL, Nederlands, Copywriting en Cultuur. Die afwisseling houdt mijn leven boeiend. En kunst, natuurlijk. Herman is niet alleen kunstenaar, hij verzamelt ook al bijna zijn hele leven kunst. Ik deel zijn passie. Voor ons is dat eten en drinken.'